Kalendarium historii Wierzbnika

Z PrePedia
Skocz do: nawigacja, szukaj
Information icon4.svg W Wikipedii odbyła się dyskusja nad usunięciem tego artykułu, zobacz ją.

Wierzbnik – dawna nazwa miejscowości, noszącej od roku 1939 nazwę Starachowice-Wierzbnik[1], a od 1949 Starachowice. Aktualnie wschodnia część Starachowic, na lewym brzegu rzeki Kamiennej. Wzmianki o miejscowości Wierzbnik pojawiają się w dokumentach od 1552 (1569 minera Jakubek, 1571 minera Wierzbnik Jakubkowa, 1576 Ruda Kowalikowska, Ruda Iakubek, 1577 vitrearia Jakubek, od 1673 Wierzbnik [2].

Spis treści

Otoczenie lokacji miasta przed rokiem 1624[edytuj]

Na terenie obecnego Wierzbnika istniał wcześniej Lenartowy Most, zwany w latach 1333–1370 po prostu jako Most. Niewielka osada położona nad rzeką, między Dziurowem i Krzyżową Wolą, stanowiła własność Odrowążów Szydłowieckich, a od lat 1435–1441 klasztoru świętokrzyskiego. Były tu dwa rybne stawy oraz kuźnica płacąca opactwu czynsz (Długosz L.B. s.233–4).

Sześć kilometrów na południe od Wierzbnika leży Kuczów, lokowany w 1571 na terenach nieistniejącej wsi Florencji i Lenartowego Mostu, przy funkcjonującej kuźnicy Gabriela Starzechowskiego.

Podległość administracyjna i kościelna Wierzbnika[edytuj]

W roku 1569 Wierzbnik określono jako kuźnicę[3], w roku 1598 osadą[4], a w 1624 miasto[5]. Od 1569 należał do powiatu radomskiego[3], a od 1827 soleckiego. W 1598 Wierzbnik wchodził w skład parafii w Wąchocku[4], w 1626 dokumenty nie określały macierzystej parafii, a w 1688 posiadał własną parafię[5].

Topografia, opis granic.[edytuj]

  • 1628 – wzmianka o stawie[6], występująca kolejno w opisach 1608–24, 1635 i 1800,
  • 1615 – rozgraniczenie dóbr klasztoru świętokrzyskiego i wąchockiego,
  • 1641 – cystersi wąchoccy oskarżyli klasztor świętokrzyski o rozkopanie kopców granicznych między ówczesnymi Starachowicami i Krzyżową Wolą,
  • 1662 – wytyczono granice między Wierzbnikiem, Wanacją, Michałowem, Dziurowem a dobrami klasztoru wąchockiego – Starachowicami i Krzyżową Wolą,
  • 1670 – ustalone zostały granice między Wierzbnikiem i Wanacją a Krzyżową Wolą i Starachowicami[6],
  • 1729 – rozgraniczono wójtostwa Wierzbnik, kuźni michałowskich (Michałów), Dziurowa i Kuczowa[6],
  • 1771 – następuje rozgraniczenie Wierzbnika i Wanacji od wsi Starachowice i Wólka Starachowicka,
  • 1779 – 1780 – ustalone zostały granice posiadłości klasztoru świętokrzyskiego i klasztoru wąchockiego[6],
  • 1780 – zakończenie nierozstrzygniętego sporu między klasztorem świętokrzyskim a cystersami wąchockimi o różne fundusze należące do wsi Krzyżowa Wola,
  • 1780 – według opisu klucza rzepińskiego, Wierzbnik leżał 1 milę od Rzepina, między lasami, na ziemiach piaszczystych i kamienistych. Graniczył od wschodu ze Stykowem, od południa z Michałowem, od zachodu ze Starachowicami, a od północy z Tychowem i Lipiem (Inw. Rzep.22–3),
  • 1781 – ustalono granice Wierzbnika i Wanacji z wsiami Tychów (obecnie Tychów Nowy i Tychów Stary oraz Lipie (Inwentaryzacja klucza Rzepin s.22–3),
  • 1791 – płynąca pod Wierzbnikiem rzeka Kamienna stanowiła granicę powiatu radomskiego i sandomierskiego, zapewniając wodę dla stawu, młyna, foluszu i tartaku kołowego. Dwie rzeczki, Słona Woda z lasu i Świnia Woda, płynęły przez drogę do Michałowa i łąki wierzbnickie i wpadały do rzeki. Kuźnica Michałów i Michałów leżały na drugim brzegu Kamiennej (Archiwum par. w Wierzbnik, opis parafii z 1791 r. w odpisie z 1932 r.),
  • 1820 – Wierzbnik graniczy z Michałowem, Wanacją, Starachowicami i wsią Lipie[5].

Kalendarium wydarzeń w Wierzbniku od XVI do XIX wieku[edytuj]

  • 1552 – Znane są „kopie bez widymat wypisanych z dokumentów z ksiąg Beneficiorum dowodzących fundacje miasteczka Wierzbnik i wioski Krzyżowej Woli”[6]
  • 1569 – Opat świętokrzyski daje pobór z kuźnicy Jakubka o 2 kołach z 3 czeladnikami w Wanacji[3]
  • 1571 – Opat świętokrzyski daje pobór z kuźnicy Wierzbnik Jakubkowej koło Wanacji o 2 kołach z 3 czeladnikami[7]
  • 1576 – Z rudy Kowalkowej poddany opata świętokrzyskiego Jakub daje pobór z kuźnicy o 2 kołach z 3 czeladnikami pobór z rudy Jakubek
  • 1577 – W kuźnicy Kowalkowej syn Jakuba daje pobór z kuźnicy zwanej dymarka o 1 kole z 1 czeladnikiem, poza tym pobór z kuźnicy opata świętokrzyskiego zw. „chropsczi” (nazwa ta później nie występuje) o 2 kołach z 3 czeladnikami oraz z huty szkła zwanej Jakubek
  • 1605 – Włączenie do dóbr klasztoru świętokrzyskiego Krzyżowej Woli – tzn. chyba wójtostwa w tej wsi w 1582 r. nadanego Janowi Kowalskiemu[6]
  • 1607 – Dekret opata świętokrzyskiego w sprawie mieszczan Wierzbnika o grunty
  • 1608 –24 – Opat Bogusław Radoszewski kupuje od wdowy Kowalkowej dożywocie na sołectwo położone koło stawu za Rudą Starzechowską[8]
  • 1612 – Kowalkowa zastawia łąki pod Starachowicami zwane Kozianka i Grzybowka na rzecz klasztoru świętokrzyskiego[6]
  • 1624 – Król zezwala opatowi lokować na prawie niemieckich na terenie wyżej wymienionego sołectwa–wójtostwa Kowalkowej miasto Wierzbnik które ma między innymi prawo do 3 jarmarków i 2 targów tyg. w poniedziałki i soboty[9][8][10]
  • 1635 – Władysław IV Waza potwierdza prawa i przywileje miasta Wierzbnik oraz oddzielnym przywilejem nadaje mu dodatkowe atrybucje
  • 1635 – Opat świętokrzyskiego nadaje Szelińskiemu dom nad stawem w Wierzbniku[6]
  • 1649 – Klasztor sprzedaje Jakubowi Płachcie młyn w Wierzbniku[11]
  • 1650 – Klasztor nadaje Morowickim w dożywocie młyn i gościniec w Wierzbniku
  • 1657 – opat Stanisław Sierakowski oraz kapituła klasztorna jako że opat Bogusław Radoszewski założyciel miasta Wierzbniku nie dał mu przywileju erekcyjnego kończą teraz jego fundację. Komisarze opata wytyczyli 62+2 parcele przy rynku i ulicach. Mieszkańcy mają prawo wolnego połowu ryb w stawie na Kamiennej płacąc za nie 12 gr rocznie na ś. Michała Archanioła [29 IX] prawo szynkowania wina miodu i piwa oraz wyrobu gorzałki płacąc za jej garniec po 2 zł rocznie na ś. Michała. Pobór i czopowe płacą wedle praw ogólnych. Mogą korzystać z lasów opata na własne potrzeby i na budowę domów pod warunkiem powiadomienia gajowego z Rzepina a ze względu na zwiększony czynsz są wolni od robocizn i podwód. Z parceli płacą po 116 zł czynszu dają szarwark przy zabezpieczeniu i konserwacji zbiornika wodnego na Kamiennej[12][10]
  • 1662 – Pobrano pogłówne od 155 mieszkańców 4 osób obsługi mieszkańców młyna nad Kamienną oraz szlachcica Walentego Kłosińskiego z żoną i 4 służby[13] (według Pawińskiego – liczy 165 mieszkańców)
  • 1673 – pogłówne opłacono od 149 mieszkańców[14]
  • 1674 – pogłówne od 136 mieszkańców (według Pawińskiego liczy 167 mieszkańców)
  • 1688 – jest tu fabryka żelaza napędzana kołami wodnymi jaz młyn szkoła[5]
  • 1725 – 79 – Dane w roku 1657 przywileje potwierdzają kolejni opaci świętokrzyskiego[15]
  • 1725 – z polecenia opata Stanisława Mireckiego sporządzono po utracie starego nowy opis miasta. Ma ono wówczas 62 parcele z tego 37 zamieszkałych rynek i 5 ulic: Krakowską Wąchocką Michałowską Kościelną Browarną. Po ratuszu pozostała tylko nazwa parceli przy rynku[10]
  • 1729 – Powstało wójtostwo w Wierzbniku[16]
  • 1747 – Powstało sołectwo w Wierzbniku
  • 1757 – Powstaje karczma w Wierzbniku[17]
  • 1775 – W wierzbniku było 34 domy w tym 3 opata i 4 plebana[10]
  • 1780 – Wierzbnik należy do klucza rzepińskiego dóbr stołu opata komendatoryjnego. Lokowane na ¾ łana poborowego ma 61 placów miejskich oraz 1 plac dworski pod młyn. 34 dymy: 26 miejskich 2 dworskie na rynku 4 plebana po 1 wójta i młynarza. Pośrodku miasta opat zbudował ratusz z austerią do wyszynku trunków ze stajnią i izbą gościnną. Tartak nad stawem przy nim stary browarek dawniej robiono tu piwo teraz wyszynk zabroniony. Wielki staw na rz. Kamiennej na którym stoi młyn o 2 kamieniach stępach i olejarni oraz tartaku kołowego Mieszczanie płacą 100 zł czynszu placowego na ś. Marcina [11 XI] do dworu w Rzepinie. Za pędzenie gorzałki płacą po 2 zł. Wymiar od słodów gorzałczanych i piwnych oddają lub płacą po 40 gr z wyjątkiem browarka który robi piwo w kotle dworskim. Szewcy wyrabiają skóry dworskie w zamian za leśne robią buty dla czeladzi po 15 gr od męskich i po 10 gr od żeńskich. Robią szarwark przy stawie wierzbnickim. Mają za 4 zł zgrabić i wysuszyć siano z łąki dworskiej pod Wierzbnikiem zwanej Średni Staw (Staw szrzedni) którą koszą poddani z Rzepina. Miasto bez wójtostwa i dymów dworskich płaci 150 zł subsidium charitativum. Wójtostwo posiada JR Wojciech Siewierski mocą przywileju opata Józefa Niegolewskiego z 1778 r. na lat 30. Wójtostwo ma tylko zagrodników płaci miastu 4 zł podymnego oraz 6 zł subsidium charitativum do dworu rzepińskiego. Subsidium charitativum z ratusza wynosi 6 zł, a z 10 dymów dworskich 60 zł[18]
  • 1784 – Burmistrz Mateusz Walkowicz sprzedaje dom z placem w rynku za 34 zł Antoniemu Chmielowskiemu który zobowiązuje się brakującą część zapłaty uregulować zawiasami zrobionymi z własnego żelaza[10]
  • 1787 – Wierzbnik liczy 165 mieszkańców[19]
  • 1786 – 1788 – Trwający od ponad 100 lat proces między klasztorem świętokrzyskiego a klasztor wąch. opr. własności terenu na którym powstało m. Wierzbniku nie przynosi rozstrzygnięcia zachowany zostaje stan istniejący
  • 1789 – Własność opata świętokrzyskiego dochód z gruntów 719 zł 18 gr wójtem jest urodzony Benedykt Olszowski ma dochód 59 zł 10 gr
  • 1790 – W Wierzbniku jest 40 domów[10]
  • 1791 – Powstają cechy: szewski kowalski i górników kopiących[20]
  • 1800 – Mieszczanie Wierzbnika z 60 parceli płacą rocznie w sumie 100 zł czynszu dają pomocne przy suszeniu siana i ratowaniu stawu palący gorzałkę płacą rocznie 2 zł szewcy robią obuwie dla dworu przy czym za parę mogą brać tylko po 15 gr[8]
  • 1803 – Wierzbnik miał 58 domów[10]
  • 1808 – Wierzbnik liczy 322 mieszkańców
  • 1810 – Wierzbnik ma 60 domów i 274 mieszkańców. Fabryka pochew do pałaszy (tzw. szajdów) która upadła w 1813 r. po śmierci sprowadzonego mistrza[5][10]
  • 1818 – Dyrekcja Górnicza Królestwa Polskiego zajmuje należące do klasztorem świętokrzyskiego m. Wierzbniku oraz wsie Michałów Wanację Dziurów Kuczów i 6768 mórg lasu w zamian dając opactwu folwarki Nowa i Stara Huta[8]
  • 1820 – ma 61 drewnianych domów 300 mieszkańców w tym 32 Żydów. Dobrze prosperują kowale i szewcy. W środku rynku stoi grożąca zwaleniem górnicza austeria. Istnieją dwie propinacje miejska i dominialna ob. zarządu górnictwa 3 zaniedbane jarmarki na św. Michała [29 IX] Zielone Świątki i środę popielcową oraz 2 upadłe targi: piątkowy i sobotni
  • 1827 – Wierzbnik posiadał 61 domów i 441 mieszkańców w tym 8 Żydów[10].

Kościół i parafia, powinności na rzecz prebendy.[edytuj]

  • 1626 – opat Bogusław Radoszewski funduje i uposaża drewniany kościół św. Trójcy w m. Wierzbniku (według Gackiego str.93 dokonał tego opat Stanisław Sierakowski w 1657 r.),
  • 1657 – dziesięcina snopowa z gruntów miejskich należy do opata,
  • 1678 – opat Mikołaj Goski odbudowuje kościół w Wierzbniku,
  • 1681 – opat Hieronim Komornicki na miejscu zniszczonego kościoła drewnianego każe wybudować nowy, murowany, oraz plebanię,
  • 1688 – 3 stycznia Jan Małachowski biskup krakowski, w związku z planowaną fundacją prebendy przy kościele w Wierzbniku przez opata Michała Komornickiego, prosi Stanisława Sadockiego kanonika kieleckiego, plebana Kunowa i Szewny oraz Jana Skorskiego, dziekana kunowskiego i plebana Krynek, o sprawdzenie zasadności pretensji dotychczasowego plebana Wierzbnika,
  • 1688 – W dniu 22.IV.1688 ponieważ niedostatecznie uposażony przez opata Bogusława Radoszewskiego drewniany kościół św. Trójcy popadł w ruinę, obecny opat Michał Komornicki wyznacza plebanowi nowo powstałego, murowanego kościoła w Wierzbniku: dom z placem i poletkiem, duży ogród, równy 5 mieszczańskim, leżący nad rzeczką przepływającą koło fabryki żelaza i napędzającą jej koło, inny ogród obok tegoż, wielkości 3 mieszczańskich, przeznaczony dla rektora szkoły, pole „pod wałami” między rolami mieszczan Alberta Regulskiego, Jana Wronka i Jana Kozika, 2 staje roli w stronę młyna starachowickiego przy łąkach Stanisława Kozika i Jana niegdyś Duracza, łąkę przy zniszczonym jazie, między rzeczką Świnia Woda i rzeką Kamienną oraz strumieniem dzielącym je od łąk folw. opata do granicy lasu wiodącej z Wierzbniku do sołectwa Michałów, łąkę zw. Wolscy przy drodze z Wierzbnika do tegoż sołectwa.
Otrzymuje on także dziesięcinę snopową należące dotąd do stołu opata, z ról mieszczan Wierzbnika, od poddanych Wanacji, z Michałowa od poddanych, z sołectwa i z ról wytwórni mieczy, z Dziurowa z pewnych nowych ról od poddanych i sołectwa, z Kuczowa z ról poddanych i sołectwa nad Kamienną, z roli Bogusławiec koło Zawady, z ról poddanych w Boleszynie w parafii Waśniów, z zastrzeżeniem, że pleban nie ma tu prawa pobierać ich z roli, ale co roku zwozić mu je będą na wskazane miejsce mieszkańcy Wierzbnika i jeden poddany z Boleszyna. Pleban może korzystać na własne potrzeby z młyna w Wierzbniku oraz z lasów w kierunku Iłży, także na odnowienie kościoła i plebanii. Otrzymuje także 2 zagr. w Wanacji z całym dobytkiem, mianowicie Michała Wanata i Wincentego Witka, którzy mają pracować na jego potrzeby 3 razy w tygodniu. Pleban ma dbać o stan kościoła i służby bożej w nim sprawowanej. Opat rezerwuje dla siebie i swoich następców prawo patronatu i kollacji kościoła, przy czym każdorazowo plebanem ma być jeden z zasłużonych zakonników świętokrzyskiego klasztoru, zdolny do sprawowania służby bożej, wybierany przez opata i prezentowany przez niego do zatwierdzenia biskupowi krakowskiemu,
  • 1688 – w dniu 28.IV.1688 ma miejsce erekcja nowego kościoła w Wierzbniku. Tegoż 1688 roku opat Michał Komornicki prosi biskupa, aby nie cofał swojej zgody na ustanowienie zakonnika jako plebana Wierzbniku, ten bowiem ma nie tylko obsługiwać kościół, ale i nadzorować fabrykę. Informuje też biskupa, iż wprowadzono go w błąd, twierdząc, jakoby pleban Pawłowski miał jakieś pretensje do parafii w Wierzbniku, nie był on nigdy instytuowany plebanem, lecz na prośbę poprzednich opatów, którzy wyznaczyli mu uposażenie, zajmował się obsługą duchową mieszczan Wierzbnika, na dowód czego opat przesyła jego list[21],
  • 1738 – murowany kościół parafii ś. Trójcy, takie jest też wezwanie głównego ołtarza. Poza tym ołtarze: NMP Różańcowej, ś. Benedykta, ś. Barbary, przy tym ostatnim bractwo,
  • 1739 – Powstaje szpital z miejscem dla 5 ubogich[22],
  • 1743 – Michał Kunicki sufragan krakowski konsekruje w kościele parafialnym w Wierzbniku ołtarz główny ś. Trójcy,
  • 1747 – murowany kościół parafii ś. Trójcy, już konsekrowany, należy do opata świętokrzyskiego, ołtarze jak w 1738 r. Prepozyt ma 5 ról: koło kościoła, Podwały, nad rzeką Kolna, za Zapustami i koło wsi Starachowice, łąki na „Browarzysku” w miejscu dawnego stawu, dziesięcina snopowa z Wierzbnika i sołectwa w Wierzbniku, z Wanacji, kuźni, część ról dworskich i sołectwa Dziurowa, młyna, od sołtysa i zagród w Kuczowie, z Bogusławca z ról zajętych przez folwark i od 1 kmiecia, w Boleszynie. Szpital z 2 izbami,
  • 1774 – Wojciech Musiałowski OSB podarował kościołowi w Wierzbniku obraz cudowny NMP, w 1779 r. zabrany do Kielc[10]
  • 1774 – Nieudana próba instalowania darowanego cudownego obrazu NMP. Brak kaplic. Według aktu erekcji pleban ma za dziesięciny z Boleszyna wartości 200 zł odprawiać 2 msze w tygodniu, ale poprzednicy ze względu na szczupłość beneficjum tego nie wypełniali. Murowana zakrystia ze skarbczykiem, nowa dzwonnica. Relikwia św. Barbary.
Cmentarz z ossarium, w kościele brak inskrypcji i pochówków z powodu skalistego podłoża. Rezydencja plebana, dom bakałarza–organisty i nowy szpital ukończony w 1791 r., w którym przebywają 2 starsze kobiety i małżeństwo staruszków. Uposażenie to plac przy kościele z plebanią i polem, plac z polem dla bakałarza–organisty, ogród, 3 pola za stodołami, pola w stronę Wąchocka i Michałowa – są to ziemie kamieniste i piaszczyste, nieurodzajne. Dobre łąki, Średni Staw i Browarzysko. Wolne mlewo w młynie na swoją potrzebę, wolny wyrąb w lesie na opał.
Dziesięcina z ról kmiecych w Boleszynie, z Wierzbniku, Dziurowa, Kuczowa i Michałowa. Dochód parafii wynosi 331,24 zł, wydatki 624 zł. Brak innych duchownych oraz szkoły, do której rodzice nie chcieli wysyłać dzieci[23],
  • 1780 – murowany kościół parafii św. Trójcy, kollacja należy do opata i konw. świętokrzyskiego, zarządzany przez Benedyktynów. Plebanowi dowożą dziesięcinę snopową wytyczną z Wierzbnika oraz z Bogusławca, Kuczowa, Michałowa, Wanacji i z gruntów Dziurowa od strony wschodniej po rzekę Złutkę. Także w 1780 do plebana należy dziesięcina snopowa wytyczna z ról kmiecych w Boleszynie,
  • 1787 – okręg parafii stanowią: Wierzbnik, Wanacja, Kuźnica Michałów – liczy 266 mieszkańców,w tym 7 Żydów,
  • 1789 – dochód z parafii wynosi 551 zł 24 gr, z ofiary 110 zł i 10 gr[2],
  • 1791 – do parafii należy Wierzbnik, Wanacja, dziesięcina z Michałowa, Dziurowa, Boleszyna i młyna wierzbnickiego[2],
  • 1791 – opis plebanii sporządzony przez plebana Andrzeja Fulgentego Strojnowskiego OSB, instytuowanego w 1790 r. Kościół mur. ś. Trójcy zbudowany przez opata Michała Komornickiego. W szafach w garderobie plebana znajdują się dokumenty dotyczące parafii, w tym akt erekcji i fundusz z 1681 r. Do parafii należy m. Wierzbnik, Wanacja, kuźnica i Michałów. Do komunii Wielkanocnej przystąpiło 226 osób, w tym 44 dzieci. W mieście jest 1 Żyd u mieszczanina Winiarza. Kollatorem jest opat świętokrzyskiego, a plebanem jeden ze starszych wiekiem Benedyktynów świętokrzyskiego Bractwa: ś. Barbary (założone w 1732 r.) Różańcowe (założone w 1733 r.), Matki Boskiej Pocieszenia (założone w 1776 r.). Bursa dla chorych. 2 kobiety pomagające przy porodach i w razie konieczności udzielające noworodkom chrztu. 4 ołtarze, w tym wielki ołtarz z klasztoru świętokrzyskiego z obrazem św. Trójcy ze starym tabernaculum też z klasztoru,
  • 1816 – powstaje w Wierzbniku szkoła elementarna[5].

Plebani i prepozyci parafii i kościoła św. Trójcy[edytuj]

Niejasna jest sprawa prepozytury zakonnej w Wierzbniku. Możliwe, że prawnie nigdy nie została ustanowiona. Opaci, stwarzając fakty dokonane, desygnowali na plebanów zakonników, dopiero od 1688 r. uzyskując na to zgodę bpa. Pleban, prepozyt – komendarz Wierzbnika spełniał zarazem funkcje gospodarcze.

Literatura[edytuj]

  • Marek Derwich: Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10300-0. OCLC 27293583.
  • Marek Derwich – Działalność benedyktynów łysogórskich w XV w.. Kwartalnik historyczny rok 1997 nr 3-4.
  • Józef Gacki: Benedyktyński klasztor na Łysej Górze. Wyd. Wydawnictwo Jedność. Kielce 2006. ISBN 83-7442-389-7.

Uwagi

Artykuł opracowano na podstawie hasła Szablon:Szps autorstwa Marka Derwicha [25]

  1. Monitor Polski nr 77. poz. 175 z dn. 28 marca 1939
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie slownik
  3. 3,0 3,1 3,2 Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ASK
  4. 4,0 4,1 Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Bas
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Wis
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ZDP
  7. (ib. 264 339).
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Gacki
  9. Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie MK
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 10,7 10,8 10,9 Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Guldon
  11. (ib. 66).
  12. Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie AG
  13. Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ARP1
  14. (Archiwum Skarbu Koronnego dział w AG. I/67 278).
  15. (ib. 401).
  16. (Zarząd Dóbr Państwowych Guberni Radomskiej zbiór rpsów w Archiwum Państwowym w Radomiu rps 10543 66).
  17. (Zarząd Dóbr Państwowych Guberni Radomskiej zbiór rpsów w Archiwum Państwowym w Radomiu).
  18. (Inwentaryzacja dóbr Rzepin 22–4 29–30).
  19. (Spis I 416; II 132).
  20. (Archiwum par. w Wierzbniku opis parafii z 1791 r. w odpisie z 1932 r.).
  21. (ib. 407–8).
  22. (H. Karbownik, Szpitale parafialne na terenie powiatu radomskiego w XV–XVIII w., „Biuletyn Kwartalny Radomskiego TN” 19, 1982, zesz. 1, 16).
  23. (Archiwum par. w Wierzbniku, opis parafii z 1791 r. w odpisie z 1932 r.).
  24. 24,0 24,1 Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie lef
  25. Derwich ↓, s. 234-238.

Bibliografia[edytuj]

  • Marek Derwich: Materiały do słownika historyczno-geograficznego dóbr i dochodów dziesięcinnych benedyktyńskiego opactwa św. Krzyża na Łysej Górze do 1819 r.. Wrocław 2000: Pracownia Badań nad Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych (LARHCOR) w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego. ISBN 83-904219-4-1.
  • Marek Derwich Początki Wierzbnika na tle rozwoju osadnictwa nad kamienną. Uwagi na marginesie badań nad opactwem świętokrzyskim, Starachowice. Studia z dziejów miasta, t. 1, red. Kazimierz Nowicki, Leszek Żmijewski, Starachowice: PU Compus na zlecenie Towarzystwa Przyjaciół Starachowic, 2009, s. 14-39 ISBN 978-83-8971-440-4