Województwo jurajskie
Województwo jurajskie – hipotetyczne nowe województwo z siedzibą w Częstochowie. Ten artykuł opisuje koncepcję, jak mogłoby wyglądać takie województwo. Nie jest to oficjalna propozycja, choć bazuje na pomysłach pojawiających się w przestrzeni medialnej[1]. W skład opisywanej tutaj koncepcji wchodzą:
- Częstochowa oraz powiaty: częstochowski, kłobucki, myszkowski i zawierciański z województwa śląskiego,
- powiaty: pajęczański, radomszczański i wieluński z województwa łódzkiego,
- powiat włoszczowski z województwa świętokrzyskiego,
- gminy: Rudniki i Praszka z województwa opolskiego.
Spis treści
Dane statystyczne województw po utworzeniu woj. jurajskiego[edytuj]
Opracowano na podstawie danych GUS z 30 kwietnia 2020 roku[2]. Dane dotyczące innych województw zostały pomniejszone o te obszary, które wchodzą w skład opisywanej koncepcji województwa jurajskiego.
| Województwo | Powierzchnia [km2] | Ludność [tys.] |
|---|---|---|
| dolnośląskie | 19947 | 2899 |
| kujawsko-pomorskie | 17971 | 2069 |
| lubelskie | 25122 | 2103 |
| lubuskie | 13988 | 1010 |
| łódzkie | 15044 | 2209 |
| małopolskie | 15183 | 3414 |
| mazowieckie | 35558 | 5428 |
| opolskie | 9208 | 960 |
| podkarpackie | 17846 | 2125 |
| podlaskie | 20187 | 1177 |
| pomorskie | 18324 | 2347 |
| śląskie | 8283 | 3882 |
| świętokrzyskie | 10804 | 1185 |
| warmińsko-mazurskie | 24173 | 1421 |
| wielkopolskie | 29827 | 3500 |
| zachodniopomorskie | 22905 | 1693 |
| jurajskie | 8335 | 932 |
Zarys historyczno-kulturowy[edytuj]
Omawiany obszar w całości znajdował się w granicach II Rzeczpospolitej. W okresie zaborów wchodził w skład Królestwa Kongresowego (zabór rosyjski). Jeszcze wcześniej należał do Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Tak więc praktycznie od średniowiecza cały obszar znajdował się w granicach jednego państwa. Wyjątkami są jedynie krótkie okresy, np. między II rozbiorem (1793) a powiększeniem Księstwa Warszawskiego (1809).
Jako ciekawostkę historyczną można podać, że w latach 1370–1392 zarówno ziemia wieluńska, jak i Częstochowa były lennem Władysława Opolczyka. Ten krótki okres był dość istotny z punktu widzenia historii regionu, gdyż właśnie wtedy założono klasztor na Jasnej Górze, a Częstochowa uzyskała prawa miejskie.
Według koncepcji Stanisława Urbańczyka na całym omawianym obszarze używa się dialektu małopolskiego języka polskiego. Według innych koncepcji północno-zachodnia część obszaru jest w zasięgu dialektu wielkopolskiego lub stanowi wielkopolsko-małopolsko-mazowiecki obszar przejściowy[3].
Jeśli chodzi o podział na krainy historyczne, omawiany obszar częściowo wchodzi w skład Małopolski, a częściowo w skład ziemi sieradzkiej i ziemi wieluńskiej. Mogłoby to sugerować, ze obszar nie jest spójny pod tym względem. Należy jednak wziąć pod uwagę pewne dodatkowe okoliczności.
- Podział na krainy historyczne wywodzi się z podziału administracyjnego Rzeczpospolitej Obojga Narodów, a częściowo nawet jeszcze wcześniej – z rozbicia dzielnicowego. W XIX wieku sytuacja pozmieniała się ze względu na różną przynależność państwową poszczególnych rejonów, a pod tym względem – jak wcześniej wspomniano – omawiany obszar jest spójny.
- Granica pomiędzy tymi rejonami jest obecnie mocno zatarta i jej dokładne odtwarzanie nie miałoby sensu. Przykładowo, w podziale administracyjnym Rzeczpospolitej Obojga Narodów Częstochowa należała do województwa krakowskiego (a więc do Małopolski), ale już np. blisko położone Kruszyna czy Mykanów – do województwa sieradzkiego[4][5].
Obszar jest więc spójny kulturowo w dużo większym stopniu, niż obecne województwo śląskie, które składa się z fragmentów Górnego Śląska i Małopolski, a więc krain mocno różniących się od siebie pod względem historii czy używanego dialektu.
Geografia[edytuj]
Omawiany obszar w większości ma charakter wyżynny. Jego zachodnia część znajduje się na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, wschodnia – na Wyżynie Małopolskiej. Jedynie północne krańce obszaru zaliczają się do Nizin Środkowopolskich.
Najwyższym punktem obszaru jest Góra Janowskiego (516 m n.p.m.) położona w okolicach Ogrodzieńca.
Główną rzeką regionu jest Warta. W granicach omawianego obszaru znajduje się ok. 250 km tej rzeki – nieprzerwany odcinek od źródła w Zawierciu do mniej więcej ujścia Oleśnicy. Ponadto przez wschodnią część obszaru fragmentami przepływa Pilica.
Przypisy[edytuj]
- ↑ MSWiA: bez zasadniczych zmian w podziale administracyjnym kraju, urbnews.pl, 21 stycznia 2016 [dostęp 2021-07-17].
- ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 30.06.2020), stat.gov.pl, 15 października 2020 [dostęp 2021-07-17].
- ↑ Dialektologia polska, dialektologia.uw.edu.pl [dostęp 2021-10-09].
- ↑ Maciej Kazimierz Mapblog – W jakim województwie leżała twoja miejscowość w XVII wieku?, facebook.com, 25 stycznia 2021 [dostęp 2022-01-29].
- ↑ Maciej Kazimierz Mapblog – Regiony historyczne województwa śląskiego, facebook.com, 27 stycznia 2022 [dostęp 2022-01-29].
Artykuł utworzony w PrePedii.
Ten artykuł zawiera treści stanowiące niepopartą źródłami twórczość własną.
