Bitwa pod Satalą

W Wikipedii odbyła się dyskusja nad usunięciem tego artykułu, zobacz ją.

Szablon:Wojny rzymsko-perskie Bitwa pod Satalą – starcie zbrojne, które miało miejsce w roku 297 w trakcie walk Rzymian z Persami. W wyniku bitwy Rzymianie dowodzeni przez Galeriusza pokonali armię sasanidzką dowodzoną przez wielkiego króla Narsesa. W wyniku zawartego w Nisibis układu pokojowego Sasanidzi zmuszeni zostali do wielkich ustępstw, zrewidowanych dopiero przez Szapura II w układzie pokojowym z roku 363.

Bitwa pod Satalą Wojny rzymsko-sasanidzkie
Moneta z wizerunkiem Galeriusza
Czas	297
Miejsce	Satala (ob. Sadak), Kapadocja, Turcja
Terytorium	Królestwo Armenii
Wynik	zwycięstwo Rzymian
Strony konfliktu Rzymianie Persowie Dowódcy Galeriusz Narses Siły nieznane nieznane Straty nieznane nieznane

Spis treści

Zarys historyczny

Po zakończeniu walk o władzę, które wybuchły po śmierci Bahrama II, wielki król sasanidzki Narses zdecydował się na kontynuację antyrzymskiej polityki zapoczątkowanej przez Ardaszira I. Okazja ku urzeczywistnieniu jego planów nadarzyła się w chwili gdy główne siły Dioklecjana pomaszerowały do Egiptu przeciwko Domicjuszowi Domicjanuszowi, który samowolnie ogłosił się cesarzem.

Jesienią roku 296 wykorzystując zaangażowanie Rzymian w Egipcie, Narses wkroczył do Armenii, wypędzając stamtąd osadzonego przez Rzym regenta Tirydata III. Następnie przekraczając rzekę Tygrys Persowie napadli na Mezopotamię i zagrozili Syrii. W odpowiedzi na najazd Narsesa, Dioklecjan wysłał przeciwko niemu swojego dowódcę Galeriusza, któremu nakazał przygotowanie obrony i powstrzymywanie Persów. Zakazał jednak podejmowania ofensywy, do momentu gdy sam nie nadejdzie do Egiptu ze swoją armią.

Do pierwszej konfrontacji militarnej doszło w chwili gdy pod koniec 296 r. Galeriusz przekroczył Eufrat pomiędzy Carrhae (obecnie Harran) a Callinicum (obecnie Ar-Raqqah). W starciu pod Carrhae Rzymianie ponieśli dotkliwą porażkę i zmuszeni zostali do wycofania się do Syrii. Po dotarciu Dioklecjana do Syrii, cesarz zarzucił Galeriuszowi brak odwagi, dając mu jednak kolejną szansę. Galeriusz wzmocnił swoje siły posiłkami gockimi z rejonu Dunaju, po czym późnym latem 297 r. pomaszerował do Armenii, chcąc zabezpieczyć tam tereny zajęte przez Narsesa. Dioklecjan natomiast na czele drugiej armii skierował się do Mezopotamii, zamierzając osłonić stamtąd siły Galeriusza od południa.

Bitwa

Antyczni autorzy Eutropius oraz Festus podają, że przebrany za wieśniaka Galeriusz w otoczeniu kilku towarzyszy udał się w misją zwiadowczą do obozu wielkiego króla w Satali (obecnie wieś Sadak w Turcji). Położenie obozu pozwala przypuszczać, że Narses kolejne ataki planował w rejony Kapadocji. Misja zwiadowcza Galeriusza wydaje się bardzo sporna (autorzy antyczni często przedstawiali bohaterskie czyny władców). Faktem jednak jest, że zaatakował on niespodziewanie zupełnie nieprzygotowaną do obrony armię perską całkowicie ją rozbijając. Kolejny spór budził przebieg walki, nie jest do końca jasne czy doszło do zbrojnego starcia, czy też wybuchu paniki i ucieczki Persów po ataku Rzymian na obóz. Walczącemu bohatersko Narsesowi udało się umknąć, w ręce Rzymian dostała się natomiast jego cała rodzina, harem i znaczna część skarbu królewskiego. Porażka pod Satalą była pierwszą w historii królestwa Sasanidów klęską z Rzymianami. Kronikarze bizantyjscy Teofanes i Zonaras podają, ze Galeriusz miał ścigać Narsesa aż po granice Persji. Dioklecjan powstrzymał się jednak z dalszymi akcjami, mając na uwadze kampanię cesarza Gordiana III w roku 243, który po początkowym zwycięstwie wtargnął za przeciwnikiem w głąb królestwa Persji, gdzie poniósł śmierć.

Zwycięstwo pod Satalą uczczono wzniesieniem łuku triumfalnego w Tessalonikach na cześć Galeriusza.

Następstwa

Po bitwie doszło do spotkania obu stron w Nisibis (obecnie Nusaybin), gdzie omawiano warunki pokojowe. Narses, który wysłał do miasta swojego wysłannika Apharbana starał się odzyskać jeńców oraz wypracować możliwie jak najkorzystniejsze warunki pokoju. Propozycje Persów wywołały jednak wściekłość Galeriusza, który przypomniał im los cesarza Waleriana w niewoli perskiej w roku 260. Rzymianin zapewnił jednak dobre traktowanie królewskiej rodziny. Wynikiem rozmów było odesłanie jako wysłannika Sicoriusza Probusa (magister memoriae) do Narsesa. Nad rzeką Asprudis w Medii, wysłannik rzymski przedłożył królowi warunki pokojowe. Zanim doszło do ugody Persowie długo przetrzymywali wysłannika Dioklecjana, chcąc mu pokazać, że mimo porażki stanowią nadal znaczną siłę. Zawarty w końcu układ pokojowy w Nisibis był faktycznie dyktatem narzuconym przez cesarza, który zasiał ziarno niezgody pomiędzy obiema stronami na kolejne lata.

Bibliografia

• Wilhelm Enßlin: Zur Ostpolitik des Kaisers Diokletian. München 1942.
• Wolfgang Kuhoff: Diocletian und die Epoche der Tetrarchie: Das römische Reich zwischen Krisenbewältigung und Neuaufbau (284 – 313 n. Chr.). Frankfurt/Main 2001.
• Engelbert Winter: Die sasanidisch-römischen Friedensverträge des 3.Jahrhunderts n. Chr. – ein Beitrag zum Verständnis der außenpolitischen Beziehungen zwischen den beiden Großmächten. Frankfurt/Main, Bern, New York, Paris 1988.
• Engelbert Winter, Beate Dignas: Rom und das Perserreich. Zwei Weltmächte zwischen Konfrontation und Koexistenz. Berlin 2001.