Cesarstwo Rzymskie za panowania Klaudiusza II Gockiego
Cesarstwo Rzymskie za panowania Klaudiusza II Gockiego – okres w historii Starożytnego Rzymu w latach 268 - 270.
Spisek, w konsekwencji którego rozprawiono się z Galienem wyszedł z kręgu oficerów tworzących pewien rodzaj koterii i chcących jak najdłużej utrzymać stan pokoju przy granicy z Gotami. Wśród żołnierzy uczestniczących w zdradzie byli: prefekt pretorianów Heraklian, wódz Dalmatów Cerkopiusz, a także dowódcy jazdy: Marcjan, Aurelian, oraz Klaudiusz[potrzebne źródło].
Zosimos twierdzi, iż Klaudiusz wiedział on o spisku i został do niego wciągnięty przez Herakliana. Biograf w Historii Augusta oczyszcza natomiast Klaudiusza ze wszelkiej winy skupiając się bardziej na wyliczaniu cnót nowego władcy. Zupełnie inne informacje podaje Aureliusz Wiktor, który uważał, że Klaudiusz został desygnowany na cesarza przez samego Galiena, co stało się w obozie pod Ticinum. Aby uspokoić żołnierzy ofiarowano każdemu z nich po dwieście aureusów, co spowodowało, że Klaudiusz został zaakceptowany przez armię. Nowego cesarza uznał także senat, a Klaudiusz w podzięce za zaufanie zaliczył Galiena w poczet bogów.
Na zachodnich i wschodnich krańcach imperium ukształtowały się samodzielne już niemalże „państwa”określane później jako Imperium Galiarum oraz Imperium Orientis. W prowincjach galijskich Postumus borykał się z uzurpacjami wybuchającymi w najmniej oczekiwanych momentach. Decydującą okazał się bunt Gajusza Ulpiusza Korneliusza Loliana2, który wybuchł w 269 roku. W konfrontacji z uzurpatorem jeszcze w tym samym roku Postumus zginął. Władzę po nim przejął kolejny uzurpator Marek Aureliusz Mariusz.
We wschodnich prowincjach doszło do zmiany panującego. W 267 lub 268 roku zamordowany został Septymiusz Odenat. Przypuszczalnie doszło wówczas do mordu politycznego zaplanowanego przez jego żonę Zenobię[potrzebne źródło]. Ta miała za złe mężowi, iż zbytnio faworyzuje syna ze swego pierwszego małżeństwa Herodesa, pomijając jej synów Hereniana i Timolaosa. Do spisku przeciw mężowi wciągnęła kuzyna Odenata Meoniusza. Zenobia osadziła na tronie syna Septymiusza Waballata Atendora.
Klaudiusz nie był w stanie zapobiec rozwijającym się separatyzmom na wschodzie i zachodzie. Jego ruchy w dużym stopniu paraliżowało organizowanie działań obronnych w prowincjach naddunajskich. Tuż po objęciu panowania przez Klaudiusza, Aureolus postanowił poddać się cesarzowi. Jednak zbuntował się ponownie, a jego żołnierze zamordowali go w okolicach Mediolanu.
Ataki Gotów[edytuj]
Goci, po rozgromieniu ich przez Galiena nad rzeką Nestos, w początkach 268 roku musieli się wycofać do swych siedzib. Jednak ich dość dalekie wyprawy, sięgające aż po Grecję spowodowały, że barbarzyńcy z determinacją przystąpili do przygotowania kolejnych, których cel nadal ograniczał się do grabienia posiadłości rzymskich. Goci postanowili jednak pociągnąć za sobą inne szczepy. W kwestii połączenia się Gotów z innymi ludami istnieje dość wyraźna zgodność źródeł, gdyż zarówno autor biografii cesarza jak i Zosimos wspominają, że do ataku na Cesarstwo przygotowywał się szereg różnych plemion takich jak Scytowie, Percynowie, Greutungowie, Austrogotowie, Wizowie, Gepidowie, Herulowie i Celtowie[potrzebne źródło]. Biograf Klaudiusza podaje liczbę 320 tys. wojowników, którzy mieli zaatakować imperium. Źródła wspominają również, że barbarzyńcy wykorzystali do ataku okręty wśród których znalazły się większe transportowce, a także przewozowe barki. Ich liczba podawana przez źródła wydaje się jednak być nieproporcjonalna do ilości żołnierzy[potrzebne źródło]. Klaudiusz przeprowadził szereg prac fortyfikacyjnych w strefie przygranicznej oraz obwarował miasta. Wśród niezbędnych innowacji znalazło się usprawnienie dróg oraz odnowienie obozów żołnierskich.
Główna koncentracja plemion germańskich nastąpiła w okolicach rzeki Tyras nad Dniestrem. Okręty natomiast zgromadziły się w zatoce Liman. Statki barbarzyńców po wyruszeniu z ujścia rzeki Tyras popłynęły wzdłuż wybrzeży zachodniopontyjskich. Najpierw zaatakowały Tomis, jedną z kolonii Miletu, której jednak nie udało im się zdobyć. Odstąpili więc od oblegania tego miasta i podążyli na Marcjanopol gdzie jednak również ponieśli klęskę[potrzebne źródło]. Okręty najeźdźców skierowały się wobec tego do Bizancjum, gdzie powstrzymał je silny wiatr. Wiele ze statków zatonęło, tylko niektóre z nich dobijały do brzegu. Barbarzyńcy zmuszeni zostali odpłynąć na wody Propontydy, gdzie przeprowadzili ich naprawę. Pozwoliło im to nieco wzmocnić siły i przystąpić do ataku na Kyzikos, które jednak oparło się ich atakowi. W związku z tym Goci postanowili przepłynąć przez Hellespont do wybrzeży Macedonii. W tym czasie zdecydowali się także na kolejny postój niedaleko przylądka Athos. Doszło wówczas do reorganizacji sił najeźdźców. Główny trzon wyprawy złożony z floty herulskiej popłynął do Tesalii i Grecji, a także w stronę Morza Egejskiego. Reszta przystąpiła do lądowego ataku w Macedonii w ciągu lata 269 roku.
Rozpoczęte przez barbarzyńców działania na obszarze Chalkidyki nie przyniosły większych rezultatów. Nie zdobyli Patidaii, a na solidną obronę napotkali również w Tessalonice, gdzie musieli użyć maszyn oblężniczych. O ich następnych przemieszczeniach zdecydowała wieść o nadejściu cesarza, więc podążyli w górę rzeki Axios, na wyżynne obszary Pelagonii. Po pojawieniu się tam natychmiast przystąpili do grabieży.
Klaudiusz rozprawił się z Alamanami i szybko przerzucił wojska z północnej Italii pod Naissus. Goci, którzy pustoszyli Pelagonię postanowili wyjść naprzeciw cesarzowi i przeszli przez pasmo górskie w rejonie Skopje. Klaudiusz wysłał przeciwko nim swoje najlepsze siły pod wodzą Aureliana, który powstrzymał tylko część wojowników gockich. Nadejście nowych barbarzyńców spowodowało iż wódz zmuszony był wycofać się w rejon Naissus, gdzie doszło do głównej konfrontacji. Według niektórych przekazów starożytnych historyków Rzymianie jedynie upozorowali odwrót, aby zaskoczyć barbarzyńców i zaatakować ich w okolicy rozwidlenia rzek. Zgodnie z przekazami bitwa zakończyła się ogromną rzezią barbarzyńców,których być może zginęło nawet kilkadziesiąt tysięcy[potrzebne źródło].
Obok tej klęski barbarzyńcy odnieśli również niepowodzenia na morzu. Flota herulska przeprowadziła nieskuteczne wypady na Kretę, Rodos i Cypr. Nie zdołali tam jednak zdobyć obwarowanych miast. Problemem dla nich były silne burze, które niszczyły okręty. Zmusiło to Gotów do odwrotu nad Morze Czarne. Na lądzie tuż po klęsce pod Naissus Goci znaleźli się w niekorzystnym położeniu. Jedyną drogą ucieczki były dla nich tereny położone na południe, gdyż Rzymianie odcięli im jakąkolwiek drogę ucieczki do zamieszkiwanych terenów. Nieustannie się broniąc przy pomocy taborów wozów-hamalisai postanowili wycofać się do Macedonii. Pod koniec 269 roku położenie Gotów stale pogarszały działania zaczepne Rzymian, które spowodowały,iż barbarzyńcy wycofali się w góry Haemus, gdzie zajęli dogodne pozycje obronne. Niedobitki barbarzyńców w górach otoczył cesarz, jednak nie podejmował przeciwko nim większych akcji czekając aż barbarzyńców przetrzebi zima.
Poszerzenie wpływów Zenobii i śmierć cesarza[edytuj]
Triumf Klaudiusza przyjęto entuzjastycznie. Senat i lud rzymski obdarzył cesarza największymi wyrazami wdzięczności, które potwierdzały nadane mu przydomki, a także personifikacje Wiktorii na monetach wielu miast. Za kulisami tej powszechnej euforii dochodziło jednak do wydarzeń, które wzmocniły dojrzewający separatyzm na Wschodzie. Władająca w imieniu Waballata Zenobia postanowiła poszukać okazji do rozszerzenia swej władzy. W 269 roku gdy namiestnik Egiptu Tenagino Probus zmuszony został stawić się na wezwanie cesarza do obrony Grecji przed Gotami, wybuchło w związku z tym rozgoryczenie ludności, gdyż Probus postanowił zabrać ze sobą najlepsze oddziały. Rozgoryczenie szybko przerodziło się w powstanie, na czele którego stanął Timagenes. Powstańcy zajęli Aleksandrię i wezwali na pomoc Zenobię. Władczyni chętnie pomogła im przysyłając 70 tys. Palmyreńczyków i Syryjczyków, którzy opanowali Egipt aż do jego górnej części. Wobec tego namiestnik z rozkazu Klaudiusza powrócił do Egiptu, ale wpadł w zasadzkę Timagenesa i popełnił samobójstwo.
Zenobia obsadziła swymi wojskami. W tym okresie w obozach wojskowych pojawiła się dżuma, która dosięgła także cesarza. Klaudiusz w fatalnym stanie zdrowia przewieziony został do Sirmium, gdzie rozpoczęto także planowanie obrony w perspektywie spodziewanych najazdów barbarzyńców, regenerujących swe siły. W mieście tym dochodziło do ustaleń kto powinien przejąć schedę po schorowanym cesarzu[potrzebne źródło]. Najpewniejszą pozycję zdawał się mieć brat cesarza Kwintyllus, a podważyć ją mógł jedynie dowódca jazdy Luciusz Domiciusz Aurelian. Ich walka o władzę zaczęła się po śmierci Klaudiusza, która nastąpiła jesienią 270 roku. Odejście Klaudiusza nie spowodowało tak gwałtownego wybuchu uzurpacji jak to miało miejsce po porwaniu Waleriana przez Persów.
W Wikipedii odbyła się dyskusja nad usunięciem tego artykułu, zobacz ją.
