II wojna z Imperium Marathów (1803-1805)[edytuj]
W Wikipedii odbyła się dyskusja nad usunięciem tego artykułu, zobacz ją.| II wojna z Imperium Marathów 1803-1805 | |||||||||||||||||
 Wojownik Marathów
| |||||||||||||||||
| Czas | 1803-1805 | ||||||||||||||||
| Terytorium | Indie | ||||||||||||||||
| Wynik | Zwycięstwo Brytyjczyków | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
.svg){kind=small}
II wojna z Imperium Marathów 1803-1805.
Na początku XIX w. Imperium Marathów było konfederacją mniejszych królestw indyjskich z rządzącymi w nich dynastiami: Gekwad z Barody, Sindia z Gwalijaru, Holkar z Indore oraz Bonsle z Nagpuru. Władca Marathów - Baji Rao II w obliczu początkowego zagrożenia ze strony Sindii zwrócił się w roku 1800 o pomoc do Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej. Sojusz z Marathami starał się wykorzystać gubernator brytyjski w Indiach William Richard Colley-Wellesley, którego zamiarem było zwiększenie wpływów brytyjskich w Indiach. Rozmowy toczono kilka miesięcy. Baji Rao II chciał za wszelką cenę uniknąć dłuższego pobytu obcych wojsk na ziemiach Marathów, nie chciał bowiem zostać wasalem Brytyjczyków i obawiał się wielkich kosztów ponoszonych na utrzymanie armii.
Tymczasem jeszcze w trakcie negocjacji z Brytyjczykami w Holkarze doszło do niespodziewanej zmiany władcy, którym w wyniku walk tronowych został Jeswant Rao. Baji Rao II porozumiał się z władcą Sindii - Daulat Rao Sindią z którym opowiedział się przeciwko nowemu władcy Holkaru. Wkrótce doszło do pierwszych walk. Jeswant Rao po serii porażek przeciwko Daulat Rao, zreorganizował szybko swoje siły z pomocą zagraniczną i w dniu 25 października 1802 r. pokonał połączone siły Rao II i Sindii w bitwie pod Pune. W tej sytuacji Baji Rao II przyjął proponowane mu wcześniej warunki brytyjskie i w grudniu 1802 r. podpisał z Brytyjczykami porozumienie w Bassein, w wyniku czego Brytyjczycy wysłali do Pune oddział pod dowództwem generała Arthura Wellesleya, brata gubernatora. Jeswant Rao zmuszony został tym samym do wycofania się z zajętych terenów.
W międzyczasie powstały nowe sojusze. W maju 1803 r. Daulat Rao Sindia porozumiał się z Raja Raghoji II z Beraru i Jeswantem Rao, z pomocą których zamierzał wystąpić zbrojnie przeciwko Gwalijarowi, nad którym pieczę sprawowali Brytyjczycy. W czerwcu 1803 r. Arthur Wellesley zażądał od Daulat Rao wycofania swoich sił na południe. Maratha odrzucił propozycje brytyjskie, co stało się przyczyną wybuchu wojny w sierpniu 1803 r.
Główne walki toczyły się w rejonie Dekan. Wellesley posiadał tutaj 16 000 ludzi (w tym 5000 kawalerzystów Królestwa Mysore i Marathów). Kolejne 9000 żołnierzy z Hyderabadu oraz Regiment Szkocki pułkownika Stevensona stały w odwodzie. Dnia 11 sierpnia 1803 r. Brytyjczycy zdobyli twierdzę Ahmednagar. Przez kolejne kilka tygodni obie strony nie podejmowały wobec siebie żadnych akcji, utrzymując bezpieczny dystans. Wellesley zamierzał połączyć się z oddziałem Stevensona w dniu 24 września, jednak zanim to nastąpiło dowiedział się o obecności sił Marathów w pobliżu i nie czekając na posiłki postanowił zaatakować. W wyniku bitwy pod Assaye Brytyjczycy pobili liczniejsze siły Marathów, zajmując w konsekwencji Burhanpur i twierdzę Asirgarh.
Po tych porażkach Sindia poprosił o zawieszenie broni, na co przystali Brytyjczycy. Dzięki podpisanemu układowi, Wellesley mógł teraz skierować swoje siły przeciwko wojskom Raja Raghori II maszerującym na Hyderabad. Dnia 29 listopada 1803 r. po szybkim marszu Brytyjczycy dogonili i pokonali przeciwnika w bitwie pod Argaon. Następnie przypuścili udany atak na twierdzę Gawilgarh, zmuszając Raja Raghori do podpisania układu pokojowego.
Równocześnie walki w Hindustanie toczyły siły generała Gerarda Lake, który na czele 6 regimentów kawaleryjskich oraz 12 batalionów piechoty wkroczył do Gwalijaru gdzie dnia 4 września zdobył twierdzę Aligarh a następnie 11 września pokonał armię Daulat Rao Sindii w bitwie pod Delhi. Po zajęciu Delhi, Lake pomaszerował na Agrę. Dnia 1 listopada doszło do bitwy pod Laswari, w której Brytyjczycy zwyciężyli Marathów.
Pod koniec grudnia Daulat Rao Sindia oraz Raja Raghoji II podpisali układ pokojowy z Brytyjczykami. W marcu 1804 Jeswant Rao podjął próby pozyskania Sindii do dalszej walki z Brytyjczykami. W odpowiedzi generał Lake rozpoczął pod koniec kwietnia kampanię przeciwko Holkarowi, którą zmuszony był jednak przerwać na skutek pory deszczowej. Kampania przyniosła Anglikom tylko straty i umożliwiła Jeswantowi Rao ponowne zajęcie ziem Hindustanu (m.in. Mathurę) oraz (odparty przez Anglików) atak na Delhi. Po zreorganizowaniu swoich sił, Lake w dniu 16 listopada 1804 r. pokonał przeciwnika w bitwie pod Farrukhabad, następnie zdobył twierdzę Dig i obległ Bharatpur. Dnia 9 stycznia 1805 r. nastąpił szturm Anglików na Bharatpur, odparty jednak krwawo przez obrońców twierdzy. W przeciągu kolejnych sześciu tygodni Lake przypuścił trzy kolejne szturmy także nieudane. Po stracie 3000 ludzi generał wycofał się, oczekując przysłania posiłków i ciężkiej artylerii.
Osamotniony Jeswant Rao dysponujący kilkoma tysiącami kawalerii wycofał się we wrześniu 1805 r. do Pendżabu, gdzie liczył na pomoc władcy Sikhów Ranjit Singha. Pomoc jednak nie nadeszła, w związku z czym Jeswant Rao podpisał w Pendżabie układ pokojowy z Brytyjczykami, którym w konsekwencji przypadły kolejne ziemie należące do Imperium Marathów.
Bibliografia[edytuj]
- Randolf G. S. Cooper: The Anglo-Maratha Campaigns and the Contest for India: The Struggle for Control of the South Asian Military Economy. Cambridge University Press, Cambridge und New York 2003, ISBN 978-0521824446
- M.S. Naravene: Battles of the Honourable East India Company. Chaman Enterprises, Neu-Delhi 2006.
- Sir Penderel Moon: The British Conquest and Dominion of India, Duckworth Publ., London 1990. ISBN 0-7156-2169-6
- Jac Weller: Wellington in India, Greenhill Books, London 1993. ISBN 1-85367-397-8
