Jeniec buntowniczy (Michał Anioł)[edytuj]
Jeniec buntowniczy – marmurowa rzeźba autorstwa Michała Anioła datowana na ok. 1513 r.; dzieło ma 215 cm wysokości i obecnie znajduje się w zbiorach paryskiego Luwru.
Historia[edytuj]
Posągi dwóch jeńców wiążą się z drugim projektem nagrobka Juliusza II, uzgodnionym ze spadkobiercami z rodu Della Rovere w maju 1513 r. Jakkolwiek odłożono realizację początkowego projektu ogromnego mauzoleum drugi projekt nadal był bardzo monumentalny i zakładał ozdobienie pomnika bardzo bogatą dekoracją rzeźbiarską. W związku z zawarciem porozumienia ze spadkobiercami Michał Anioł niezwłocznie przystąpił do realizacji zamówienia. Dwa posągi jeńców, czy też niewolników (takim mianem określono figury w XIX w.) znalazły się w grupie pierwszych rzeźb wykonanych do nagrobka Juliusza II, dokładniej do jego dolnej części bezpośrednio przy pilastrach ujmujących w ramy nisze z przedstawieniami Wiktorii; takie ustawienie miało za zadanie wzmocnić plastyczność architektury, dlatego też całokształt postaci robi na oglądającym duże wrażenie, choć ich pozy są bardziej statyczne, niż w przypadku jeńców mających stanąć na narożach monumentu, same postacie środkowych jeńców zostały zresztą potraktowane bardziej schematycznie.
Datowanie obu jeńców ze zbiorów Luwru zostało potwierdzona dzięki listowi Michała Anioła do Marcello dei Covi, w którym Buonarroti wspomina o wizycie, jaką Luca Signorelli złożył mu w jego rzymskim domu, podczas gdy ten pracował nad marmurowym posągiem wysokim na cztery łokcie, z rękoma wychylonymi do tyłu (łokieć forencki mierzy 58,32 cm).
Wszyscy Jeńcy pozostający w pracowni artysty zostali usunięci z pomnika w projekcie ostatecznym z 1542 r.. W 1546 r. Michał Anioł podarował obu Jeńców Robertowi Strozziemu w podzięce za życzliwe przyjęcie Buonarrotiego w rzymskim domu Strozzich w czasie choroby w lipcu 1544 i styczniu 1546 r. Kiedy Strozzi został wygnany do Lyonu z powodu działalności w opozycji do rządów Cosima I de' Medici kazał sprowadzić do siebie oba posągi w kwietniu 1550 r. W kwietniu 1578 r. były oglądane w dwóch niszach na dziedzińcu zamku konetabla Montmorency w podparyskim Ecouen.
W 1632 r. Henryk II de Montmorency podarował rzeźby kardynałowi Richelieu, który nakazał umieścić je w swoim zamku w Poitou, gdzie podziwiał je w trakcie swojej podróży Gianlorenzo Bernini; korzystając ze sposobności Bernini uwiecznił wygląd dzieł na rysunku.
W 1749 r. ówczesny Diuk Richelieu nakazał przeniesienie posągów do Paryża i umieszczenie ich w Pavillon de Hannovre . W 1793 r. władze rewolucyjne nałożyły na oba dzieła sekwestr po tym jak wdowa ostatniego marszałka Richelieu próbowała je sprzedać, następnie zostały uznane za własność publiczną i przekazane do zbiorów sztuki obecnie znajdujących się w Luwrze.
Opis i styl[edytuj]
Jeniec buntowniczy został przedstawiony w momencie, gdy próbuje uwolnić się z okowów blokujących jego ręce skrzyżowane za plecami; młody mężczyzna skręca się poruszając tors i głowę. Rzeźba miała za zadanie nadać nagrobkowi Juliusza II przestrzennej plastyczności i okazałości; jeniec sugestywnie zbliża się do oglądajacego, tak wychylonymi do przodu ramionami, jak i uniesionym kolanem opartym na stopniu.
Ikonologiczne znaczenie obu rzeźb jest prawdopodobnie związane z motywem Jeńców (lat. Captivi) w sztuce rzymskiej; faktycznie Vasari uznał postacie Jeńców za personifikacje prowincji opanowanych przez Juliusza II; dla Ascanio Condivi zaś Jeńcy symbolizują sztuki uczynione niewolnicami po śmierci papieża. Zwłaszcza Jeniec buntowniczy mógłby symbolizować rzeźbę lub architekturę, jednakże wszelkie sugestie w tej kwestii pozostają jedynie domysłami. Wysuwano także tezy o charakterze filozoficzno-symbolicznym lub wiążące się z prywatnym życiem Michała Anioła i jego cierpieniami.
Pod względem stylistycznym Jeńcy nawiązują do rzeźby starożytnej, zwłaszcza hellenistycznej (np. do Grupy Laokoona odkrytej w 1506 r. w obecności Buonarrotiego); za inne źródła inspiracji uznaje się także przedstawienia na rzymskich łukach triumfalnych i wizerunki św. Sebastiana, także malarskie.
Bibliografia[edytuj]
- Umberto Baldini, Michelangelo scultore, Rizzoli, Milano 1973.
- Marta Alvarez Gonzáles, Michelangelo, Mondadori Arte, Milano 2007. ISBN 978-88-370-6434-1.
W Wikipedii odbyła się dyskusja nad usunięciem tego artykułu, zobacz ją.
