Nagroda Literacka Czterech Kolumn[edytuj]
Nagroda Literacka Czterech Kolumn – polska nagroda literacka przyznawana twórcom za dzieła poetyckie i prozatorskie (narracyjne i eseistyczne), napisane w języku polskim, tj. za konkretne książki lub za całokształt twórczości; nagroda ma charakter honorowy, nie zaś finansowy. Wyróżnieni twórcy otrzymują pozłacaną monetę jednozłotową, a także Statuetkę Czterech Kolumn.
Spis treści
[ukryj]Geneza[edytuj]
Pomysłodawcą i fundatorem nagrody jest lotnik, sadownik i pisarz Stanisław Pasternak. W 2000 roku poeta, wraz z Bogusławem Kiercem i Jerzym Plutą, stworzył konkurs literacki. W ten sposób chciał wyrazić sprzeciw wobec niedoceniania przez ówczesną krytykę literacką twórczości Tymoteusza Karpowicza. Główną ideą nagrody jest afirmacja nowatorstwa. W 2001 w czasopiśmie „Przecinek”, wydawanym przez Jerzego Plutę ukazał się oficjalny komunikat, w którym wyrażona została myśl przewodnia nagrody. Jest nią parafraza słów Blaise’a Cendrarsa: „iść aż do końca horyzontu”[1]. Nagrodę mogą otrzymać „poszukiwacze” i „odkrywcy”, którzy, według jury, kierują się w swej twórczości formalnym i ideowym nonkonformizmem.
Początkowo jury zawsze składało się z pięciu osób (czterech pisarzy i jednego „szarego czytelnika”). Obrady odbywały się w sadzie brzoskwiniowym Stanisława Pasternaka w Lutyni koło Wrocławia. Wyróżnienie przyznano po raz pierwszy w 2001. Jury w składzie: Bogusław Kierc, Stanisław R. Kortyka, „Jan Kowalski”, Stanisław Pasternak, Jerzy Pluta, zdecydowało, że Nagrodę Czterech Kolumn otrzymują Andrzej Falkiewicz i Tymoteusz Karpowicz.
Tradycyjnie nagroda wręczana jest w sadzie Stanisława Pasternaka. Uroczystość odbywa się w maju, podczas Święta Kwitnącej Brzoskwini, lub we wrześniu (podczas Dni Miodobrania). Od 2001 jurorami-doradcami są kolejni laureaci. Twórcy nagrody zastrzegają, że jest ona przyznawana wówczas, gdy ukażą się dzieła, uznane przez jury za spełniające zasady regulaminu „podróży do końca horyzontu”. W czasie uroczystości wręczenia nagród wygłaszane są częstokroć okolicznościowe laudacje i przemówienia.
W 2013 roku pochwałę poezji Henryka Wolniaka-Zbożydarzyca wygłosiła prof. Dorota Heck:
| „ | Wśród trzech „W” nie wszystkie są dla Henryka Wolniaka równie ważne. Na pierwszym miejscu znajduje się Wieczność. Dążąc do niej, nie zatracając duszy, nie sprzedając się złu, poeta zachowuje Wolność. Może z takiej postawy wynikać Wielkość, ale nie zostaje ona zdobyta w niegodziwy sposób, za cenę podporządkowania się możnym tego świata. Wszyscy znamy historię Fausta, pewnie też Doktora Faustusa, niektórzy – Sonatę Belzebuba Witkacego. Zdarza się, że artyści rezygnują ze swojej niezależności po to, aby uzyskać rozgłos. Jak zauważył Alberes w „Bilansie literatury XX wieku”, poeci pragnąc sukcesu, ulegają fascynacji metafizycznym złem. Ci, którym nie zależy na niepodległości ducha, znakomicie nadają się do występów na targach książki, podpisują listy otwarte zgodnie z oczekiwaniami wpływowych środowisk. Pan Henryk nigdy tego nie czyni. Mówi to, co myśli, nie poddając się dyktatowi[2]. |
” |
W 2014 roku Jan Polkowski rozpoczął swoje wystąpienie od wymienienia najważniejszych świadków: sosny kalifornijskiej i kwitnącego milina amerykańskiego (odmiany Ursynów). Natura i kultura łączy się się w ogrodach. Obie pasjonowały Goethego, którego słynną frazę o chwili, poeta zacytował, aby zaraz zakwestionować status ontyczny ulotnego momentu. Chwila, aby mogła trwać musi zostać zapamiętana[3].
Jak dotychczas, tylko raz, w 2009 nagrody nie przyznano.
Laureaci[edytuj]
- 2020 - Krzysztof Koehler za całokształt twórczości z okazji jej trzydziestolecia (1989-2019) oraz Krzysztof Czacharowski za tom poetycki Śpiewnik z oka
- 2019 - Artur Nowaczewski za całokształt twórczości poetyckiej
- 2018 - ks. Jerzy Szymik za całokształt twórczości
- 2017 - Piotr Klimczak za całokształt twórczości
- 2016 - Przemysław Dakowicz za tom Obcowanie. Manifesty i eseje
- 2015 - Marta Kwaśnicka za tom eseistyczny Krew z mlekiem
- 2014 – Jan Polkowski za tom poetycki Głosy i powieść Ślady krwi
- 2013 – Henryk Wolniak-Zbożydarzyc za wprowadzenie neologizmów do twórczości poetyckiej
- 2012 – Ewa Sonnenberg za całokształt twórczości poetyckiej
- 2011 – Joanna Mueller za tom szkiców krytycznych Stratygrafie i zbiór poetycki Wylinki
- 2010 – Maciej Melecki za tomy wierszy: Zawsze wszędzie indziej i Przester
- 2009 – nagrody nie przyznano
- 2008 – Janusz Styczeń za całokształt twórczości
- 2007 – Stanisław Dróżdż za twórczość w dziedzinie poezji konkretnej
- 2006 – Waldemar Łysiak i Rafał A. Ziemkiewicz za Felietony ku prawdzie publikowane w „Gazecie Polskiej”
- 2005 – Kazimierz Hoffman za zbiór wierszy drogą; Jolanta Stefko za powieść Możliwe sny; Jerzy Pluta za zeszyty literackie Przecinek (1995 – 2002);
- 2004 – Jacek Łukasiewicz za zbiór szkiców o literaturze najnowszej Ruchome cele; Piotr Matywiecki za tom poezji Zwyczajna, symboliczna, prawdziwa i całokształt twórczości poetyckiej;
- 2003 – Krystyna Miłobędzka za całokształt dorobku literackiego; Bartłomiej Majzel za zbiór wierszy Bieg zjazdowy;
- 2002 – Henryk Breza za Oniriadę i twórczość eseistyczną oraz krytyczno-literacką, Jakub Ekier za tom poetycki Podczas ciebie, Jarosław Marek Rymkiewicz za książkę eseistyczną Leśmian: Encyklopedia oraz za dzieła eseistyczne i poetyckie
- 2001 – Andrzej Falkiewicz za powieść Ledwie mrok i dzieła eseistyczne; Tymoteusz Karpowicz za księgę poetycką Słoje zadrzewne i całokształt twórczości poetyckiej i dramaturgicznej
- Skocz do góry ↑ J. Pluta, „Nagroda Literacka Czterech Kolumn”, [w:] „Przecinek”, 2000, z. 11.
- Skocz do góry ↑ http://www.wolniak.henryk.artwroc.com/tekst5_laudacja.htm.
- Skocz do góry ↑ D. Heck, „Nagroda Czterech Kolumn 2014 dla Jana Polkowskiego”, [w:] „Topos. Dwumiesięcznik literacki”, 2014, z. 6, s. 169-170.
Bibliografia[edytuj]
- Kronika życia literackiego, [w:] „Pomosty. Dolnośląski rocznik literacki”, 2001/2002, z. 6 – 7, s. 202.
- Kronika życia literackiego, [w:] „Pomosty. Dolnośląski rocznik literacki”, 2003, z. 8, s. 240.
- Kronika życia literackiego, [w:] „Pomosty. Dolnośląski rocznik literacki”, 2004, z. 9, s. 295.
- Kronika życia literackiego, [w:] „Pomosty. Dolnośląski rocznik literacki”, 2005, z. 10, 202.
- Kronika życia literackiego, [w:] „Pomosty. Dolnośląski rocznik literacki”, 2006, z. 11, 200.
- Kronika życia literackiego, [w:] „Pomosty. Dolnośląski rocznik literacki”, 2008, z. 13, 194.
Linki zewnętrzne[edytuj]
W Wikipedii odbyła się dyskusja nad usunięciem tego artykułu, zobacz ją.
