Orkiestra Wojskowa Garnizonu Stargard Szczeciński
Orkiestra Wojskowa w Stargardzie Szczecińskim – orkiestra dęta złożona z żołnierzy-muzyków garnizonu stargardzkiego funkcjonująca w latach 1946-2007.
| ||
Wykonawca | Orkiestra Wojskowa Garnizonu Stargard Szczeciński | |
Data i miejsce urodzenia | {{{data urodzenia}}} {{{miejsce urodzenia}}} | |
Pochodzenie | ![]() | |
Data i miejsce śmierci | {{{data śmierci}}} {{{miejsce śmierci}}} | |
Gatunki | muzyka poważna, rozrywkowa, musztra paradna | |
Powiązania | 43 Pułk Piechoty, 9 Zaodrzański Pułk Piechoty, 9 Pułk Zmechanizowany, 6 Brygada Kawalerii Pancernej | |
Instrument | ||
Odznaczenia |
Spis treści
Rodowód orkiestr 12 Dywizji[edytuj]
Zgodnie z rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z dnia 15 marca 1945 roku została sformowana w Poznaniu Orkiestra 12 Dywizji Piechoty[1]. Dnia 31 marca 1945 roku rozkazem Oddziału Personalnego Wojska Polskiego nr 01598 na stanowisko kapelmistrza orkiestry został wyznaczony ppor. Czesław Łowiński. Wymieniony oficer w dniu 12 kwietnia 1945 roku przybył do Poznania i zameldował się u dowódcy 12 Dywizji Piechoty, pułkownika Wiktora Lemantowicza i szefa sztabu dywizji, podpułkownika Matulewicza[2].
W dniu 20 maja 1945 roku 12 Dywizja Piechoty weszła w skład 2 Armii Wojska Polskiego[3][4][5], którą po zakończeniu wojny rozlokowano wzdłuż Odry i Nysy. Otrzymała ona zadanie obsadzenia pasa granicznego od Gryfina do ujścia Odry. Tego samego dnia częściowo transportem kolejowym i samochodowym a częściowo pieszo dywizja wymaszerowała z Poznania do Szczecina celem objęcia nowo odzyskanych terenów[6][7].
Orkiestra 12 Dywizji Piechoty została rozwiązana 26 listopada 1945 roku, a w jej miejsce utworzono trzy orkiestry pułkowe. W 39 Pułku Piechoty stacjonującym wówczas w Kamieniu Pomorskim, kapelmistrzem orkiestry został st. sierż. Rydliński. W 41 Pułku Piechoty stacjonującym w Szczecinie funkcję dowódcy powierzono por. Łowińskiemu, dotychczasowemu kapelmistrzowi orkiestry dywizyjnej. W 43 Pułku Piechoty stacjonującym również w Szczecinie, kierownictwo orkiestry sprawował ppor. Leon Zawodny[8]. 15 maja 1957 roku rozwiązano orkiestry pułkowe. Z orkiestr 5 pp i 41 pp utworzono orkiestrę dywizyjną kwaterującą w Szczecinie, która po przekształceniach funkcjonuje do chwili obecnej[9][10][11]
Historia stargardzkiej orkiestry[edytuj]
Orkiestra wojskowa ze Stargardu Szczecińskiego powstała w 1946 roku. Była w strukturze 43 Pułku Piechoty, który podporządkowany 12 Dywizji Piechoty[12]został w tymże roku przeniesiony ze Szczecina do koszar w Stargardzie Szczecińskim [13][14]. Była to etatowa zawodowa orkiestra licząca ponad 20 zawodowych muzyków. Pierwszym dowódcą kapelmistrzem został ppor. Leon Zawodny, którym był do 1957 roku[15]. W tym samym roku nastąpiła reorganizacja w 12 Dywizji, która objęła także orkiestrę. Dowódca POW w terminie do dnia 15.08.1957r. na podstawie[16][17]przeprowadza reorganizację w 12 Dywizji Piechoty. 43 Pułk Piechoty będący w składzie 14DP (JW 3579) z miejscem postoju Stargard Szczeciński został podporządkowany 12DZ z nowym etatem Nr 2/210 z dnia 02.04.1957r. z miejscem stacjonowania Stargard Szczeciński[18]. W tym samym czasie 9 Zaodrzański Pułk Piechoty stacjonujący w Pile został rozformowany[19][20].
W lipcu 1957 roku muzycy z rozformowanego 43 Pułku Piechoty zorganizowali etatową orkiestrę przy 9 Zaodrzańskim Pułku Piechoty[21]. Wcześniej, w dniu 3 maja 1957 roku 43 Pułk Piechoty z 12 DP na mocy[22] został przemianowany na 9 Zaodrzańskim Pułku Piechoty(JW 3453) z miejscem stacjonowania Stargard Szczeciński. Dowódcą pułku został mjr Serwiński. W tym samym roku, w październiku, orkiestra dalej funkcjonuje, ale już w przeformowanym 9 Zaodrzańskim Pułku Zmotoryzowanym[23]. Była to etatowa zawodowa orkiestra licząca 18 zawodowych muzyków i 14 muzyków żołnierzy służby zasadniczej.[24]. Kapelmistrzem zostaje por. Stanisław Pic[25][26][27].
W 1958 roku orkiestra funkcjonuje przy 9 Pułku Zmechanizowanym (3453)[28][29]. W tym samym roku orkiestra uświetniła uroczystość w związku z wręczeniem sztandaru 9 Pułkowi Zmechanizowanemu, który został wręczony przez dowódcę POW gen. dyw. Zygmunta Huszczę. W uroczystości tej orkiestra uczestniczyła pod dowództwem kapelmistrza por. Stanisława Pica w składzie 16 zawodowych muzyków i 14 muzyków żołnierzy służby zasadniczej[30].
W 1959 roku kapelmistrzem zostaje kpt. Jan Krasiński. W skład orkiestry wchodzi 16 zawodowych muzyków i 14 muzyków żołnierzy służby zasadniczej[31]. W 1963 roku decyzją dowódcy 12DZ orkiestra zostaje rozformowana[32][33][34].
W 1973 roku z inicjatywy st. sierż. Gerarda Jędrzejewskiego i decyzji dowódcy 9 Pułku Zmechanizowanego ppłk. Jana Jani powstała nieetatowa orkiestra przy 9 Pułku Zmechanizowanym , a po rozformowaniu pułku w 1995 roku dalej funkcjonowała przy 6 Brygadzie Kawalerii Pancernej w składzie 12 Dywizji Piechoty, 12 Dywizji Zmechanizowanej[35]. Orkiestra stacjonowała w Stargardzie Szczecińskim. Była to nieetatowa orkiestra licząca 14 zawodowych muzyków oraz 12 muzyków żołnierzy służby zasadniczej. Kapelmistrzem został st. sierż. Gerard Jędrzejewski. W skład orkiestry wchodzili następujący instrumentaliści: werbliści, saksofoniści, trębacze, puzonista, flecista, klarnecista, tuby, waltornie, perkusista. Skład ten w kolejnych latach ulegał zmianie i był uzależniony od etatu[36][37][38]. Orkiestra po powstaniu oprócz obowiązków w przyporządkowanym pułku również wykonywała zadania na rzecz jednostek stacjonujących w Garnizonie Stargard Szczeciński. Brała udział w uroczystościach wynikających z Ceremoniału Wojskowego, świętach państwowych, religijnych oraz występach dla mieszkańców Stargardu Szczecińskiego i regionu[39][40].
W 1976 roku przy orkiestrze powstał chór oraz pododdział śpiewu marszowego złożony z żołnierzy służby zasadniczej. Powstał także na bazie orkiestry przy Garnizonowym Klubie w Stargardzie Szczecińskim zespół muzyczny[41].
W 1979 roku na XIII Festiwalu Piosenki Żołnierskiej w Kołobrzegu orkiestra brała udział wraz z kompanią śpiewu z 9 Pułku Zmechanizowanego oraz z jednostek garnizonu Stargard Szczeciński pod kierownictwem kapelmistrza st. sierż. sztab. Gerarda Jędrzejewskiego zajmując w finale II miejsce wraz ze zdobyciem srebrnego pierścienia na szczeblu Wojska Polskiego[42][43].
W latach od 1979 do 1991 roku orkiestra zrzeszała od 20 do 30 etatów zawodowych oraz nieetatowych muzyków (orkiestrantów), żołnierzy służby zasadniczej, dyrygenta (kapelmistrza) oraz tamburmajora – szefa orkiestry, do którego obowiązków należało prowadzenie orkiestry podczas parad, defilad, a także musztry orkiestrowej. W okresie tym kapelmistrzami byli: st. sierż. Stanisław Zglinicki, st. sierż. sztab. Gerard Jędrzejewski i st. sierż. Edward Charowski. Orkiestra wykonywała zadania w 9 Pułku Zmechanizowanym oraz zadania na rzecz jednostek stacjonujących w Garnizonie Stargard Szczeciński. Zabezpieczała muzycznie uroczystości świąt państwowych, wojskowych, religijnych, a także występowała na rzecz Stargardu Szczecińskiego i regionu[44][45]. W okresie tym orkiestra otrzymała wiele wyróżnień, w tym dyplomów, pism okolicznościowych, pucharów [46][47][48].
W 1991 roku odbyła się w 9 Pułku Zmechanizowanym pierwsza wizyta niemieckich oficerów z dowództwa 41 Brygady Obrony terytorialnej z Eggezin. Rewizyta polska miała miejsce 5 grudnia 1991 r. Orkiestra podczas tych wizyt dała okolicznościowy koncert[49][50].
W 1992 roku orkiestra koncertowała w Niemczech, gdzie zajęła II miejsce w konkursie 8 wojskowych orkiestr: niemieckiej, holenderskiej, belgijskiej, francuskiej i 3 wojskowych orkiestr polskich[51][52].
W 1994 roku orkiestra wojskowa funkcjonuje przy 6 Brygadzie Kawalerii Pancernej, którą do 31 grudnia 1995 roku z 9 Pułku Zmechanizowanego przekształcono w 6 Brygadę Kawalerii Pancernej im. gen. bryg. Konstantego Plisowskiego[53][54]. Była to nieetatowa orkiestra licząca 14 zawodowych muzyków oraz 8 muzyków żołnierzy służby zasadniczej. Kapelmistrzem był wówczas chor. Edward Charowski. W skład orkiestry wchodzili następujący instrumentaliści: werbliści, trębacze, saksofonista, puzonista, flecista, klarnecista, waltornie, perkusista[55][56][57][58].
W 1995 roku nawiązane zostały dwustronne kontakty pomiędzy 12 Dywizją Zmechanizowaną, w tym 9 Pułku Zmechanizowanym , a ówczesną Jutlandzką DZ sił zbrojnych Królestwa Danii i podczas wizyty delegacji duńskiej orkiestra zaprezentowała okolicznościowy koncert[59].
W 2005 roku skład wojskowej orkiestry zaczął się uszczuplać. Wtedy to coraz częściej pojawiały się pogłoski o tym, że 6 Brygada Kawalerii Pancernej ma być zlikwidowana[60].
Z dniem 30 czerwca 2007 roku Orkiestra Wojskowa Garnizonu Stargard Szczeciński została rozformowana, a wraz z nią 6 Brygada Kawalerii Pancernej. Niektórzy instrumentaliści z orkiestry znaleźli pracę w zawodzie w innych orkiestrach wojskowych. Część osób z muzykowaniem skończyła. A instrumenty oraz mundury Księstwa Warszawskiego, kupione swego czasu przez władze miasta, przeszły na własność 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Ostatnim kapelmistrzem orkiestry był st. sierż. Piotr Olszański. Kierował nią przez 11 lat[61].
Charakterystyka orkiestry[edytuj]
Orkiestra Wojskowa Garnizonu Stargard Szczeciński zrzeszała w różnym okresie czasu od 20 do ponad 30 etatowych zawodowych oraz nieetatowych muzyków (orkiestrantów), żołnierzy służby zasadniczej, dyrygenta (kapelmistrza) oraz tamburmajora – szefa orkiestry, do którego obowiązków należało prowadzenie orkiestry podczas parad, defilad, a także musztry orkiestrowej. W skład orkiestry wchodzili instrumentaliści: werbliści, saksofoniści, trębacze, puzonista, flecista, klarnecista, tuby, waltornie, perkusista[62][63][64]. Orkiestra spełniała ważną funkcję kulturotwórczą w środowiskach wojskowych i cywilnych. Osiągnięcia artystyczne i popularyzatorskie muzyków dokumentuje wiele dyplomów, pucharów, medali i odznak honorowych. Oprócz koncertów prezentowała wielokrotnie defilady w strojach galowych i historycznych. Orkiestra wojskowa wielokrotnie wykonywała zadania na rzecz jednostek Garnizonu Stargard[65][66][67]. W okresie swojego istnienia wojskowi muzycy uczestniczyli w życiu kulturalnym, społecznym i politycznym miasta. Jej muzyka corocznie towarzyszyła obchodom Dni Stargardu. W repertuarze zespołu znajdowały się zarówno kompozycje muzyki poważnej w transkrypcji na orkiestrę dętą; uwertury, symfonie, poematy symfoniczne, tańce, jak i muzyka o tematyce żołnierskiej oraz rozrywkowa w szerokim znaczeniu tego słowa (znane standardy, opracowania piosenek). Brała udział w uroczystościach wynikających z Ceremoniału Wojskowego, świętach państwowych, religijnych oraz występach dla mieszkańców Stargardu Szczecińskiego i regionu. Prezentowała także musztrę paradną, w połączeniu z mundurami historycznymi z okresu Księstwa Warszawskiego[68][69][70][71].
Kapelmistrze[72][73][74][75][76][77][edytuj]
- ppor./kpt. Leon Zawodny (1946-1957)
- por./kpt. Stanisław Pic (1957-1959)
- kpt. Jan Krasiński (1959-1963)
- sierż./chor. Gerard Jędrzejewski (1973-1976)
- st. sierż. Stanisław Zglinicki (1976-1978)
- sierż. sztab. Gerard Jędrzejewski (1978-1982)
- st. sierż. Edward Charowski (1982-1984)
- chor. Gerard Jędrzejewski (1984-1992)
- chor. Edward Charowski (1992-1996)
- st. sierż. Piotr Olszański (1996-2007)
- ↑ Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
- ↑ http://orkiestragarnizonowa.w.interia.pl/page2.html
- ↑ Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
- ↑ Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1965
- ↑ Mała kronika LWP 1943-1973, Wyd. MON, Warszawa 1975 r.
- ↑ Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. : praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
- ↑ Kronika 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej lata 1945-1985
- ↑ http://orkiestragarnizonowa.w.interia.pl/page2.html
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 24. ISBN 83-11-10131-0.
- ↑ Kronika 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej lata 1945-1985
- ↑ Mała kronika LWP 1943-1973, Wyd. MON, Warszawa 1975 r.
- ↑ Mała kronika LWP 1943-1973, Wyd. MON, Warszawa 1975 r.
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 24. ISBN 83-11-10131-0.
- ↑ Kronika 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej lata 1945-1985
- ↑ http://orkiestragarnizonowa.w.interia.pl/page2.html
- ↑ Rozkaz MON Nr 0025/Org. z dnia 02.04.1957r.
- ↑ Mierzejewski D.,Sadowski S., Zarys historii Pomorskiego Okręgu wojskowego 1919-1994, Bydgoszcz 1994
- ↑ Rozkaz MON Nr 0025/Org. z dnia 02.04.1957r.
- ↑ Rozkaz MON Nr 0025/Org. z dnia 02.04.1957r.
- ↑ Kronika 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej lata 1945-1985
- ↑ Kronika 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej lata 1945-1985
- ↑ Zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 071/Org. z dnia 03.05.1957r.
- ↑ Zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 057/Org. z dnia 11.10.1957r.
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 24. ISBN 83-11-10131-0.
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego Plisowskiego w Stargardzie Szczecińskim, wydawca 6 Brygada Kawalerii Pancernej, Stargard Szczeciński, 1995
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 24. ISBN 83-11-10131-0.
- ↑ Kronika 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej lata 1945-1985
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 24. ISBN 83-11-10131-0.
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Kronika 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej lata 1945-1985
- ↑ Kronika 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej lata 1945-1985
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 24. ISBN 83-11-10131-0.
- ↑ Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego Plisowskiego w Stargardzie Szczecińskim, wydawca 6 Brygada Kawalerii Pancernej, Stargard Szczeciński, 1995
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 3 (76), Wydawnictwa „Czasopisma Wojskowe”, Warszawa 1979, s. 285.
- ↑ Kronika 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej lata 1945-1985
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego Plisowskiego w Stargardzie Szczecińskim, wydawca 6 Brygada Kawalerii Pancernej, Stargard Szczeciński, 1995
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. s. 86.
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. s. 86.
- ↑ Przegląd wydarzeń od 1.04 do 30.09.1991 r., „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1991, nr 1-2, s.266
- ↑ http://www.gs24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20070331/STARGARD/70330044
- ↑ Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego Plisowskiego w Stargardzie Szczecińskim, wydawca 6 Brygada Kawalerii Pancernej, Stargard Szczeciński, 1995
- ↑ Zarządzenie szefa Sztabu Generalnego WP nr 086/Org. z 19 grudnia 1994 roku w związku z przejściem 12DZ, w tym 9 Pułku Zmechanizowanego na strukturę brygadową
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. s. 35.
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005, s. 24. ISBN 83-11-10131-0.
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego Plisowskiego w Stargardzie Szczecińskim, wydawca 6 Brygada Kawalerii Pancernej, Stargard Szczeciński, 1995
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. s. 587.
- ↑ http://www.gs24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20070331/STARGARD/70330044
- ↑ http://www.gs24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20070331/STARGARD/70330044
- ↑ http://www.gs24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20070331/STARGARD/70330044
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego Plisowskiego w Stargardzie Szczecińskim, wydawca 6 Brygada Kawalerii Pancernej, Stargard Szczeciński, 1995
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego
- ↑ http://www.gs24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20070331/STARGARD/70330044
- ↑ http://www.gs24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20070331/STARGARD/70330044
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. s. 581.
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego Plisowskiego w Stargardzie Szczecińskim, wydawca 6 Brygada Kawalerii Pancernej, Stargard Szczeciński, 1995
- ↑ Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
- ↑ Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1965
- ↑ http://www.gs24.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20070331/STARGARD/70330044
- ↑ Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. s. 581.
- ↑ Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437
- ↑ Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego Plisowskiego w Stargardzie Szczecińskim, wydawca 6 Brygada Kawalerii Pancernej, Stargard Szczeciński, 1995
Bibliografia[edytuj]
- Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
- Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. : praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
- Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005. ISBN 83-11-10131-0.
- Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1965.
- Mierzejewski D.,Sadowski S., Zarys historii Pomorskiego Okręgu wojskowego 1919-1994, Bydgoszcz 1994
Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. : praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
- J. Babula, „Wojsko Polskie 1945 –1989”, Warszawa 1998
- Mała kronika LWP 1943-1973, Wyd. MON, Warszawa 1975 r.
- Folder edukacyjny - 6 Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. Konstantego Plisowskiego w Stargardzie Szczecińskim, wydawca 6 Brygada Kawalerii Pancernej, Stargard Szczeciński, 1995
- Kronika 12 Dywizji Zmechanizowanej im. Armii Ludowej lata 1945-1985
- Kronika Jednostki Wojskowej 3453 - sygn. Arch. Toruń 117/1946-2008/1437