[edytuj]Syndrom powojenny

Syndrom powojenny - zjawisko w kulturze Zachodu po II wojnie światowej, polegające na występowaniu cech odwrotnych do cech faszyzmu. Teoria syndromu powojennego pozwala wyjaśnić wiele właściwości współczesnej zachodniej lewicy, w mniejszym stopniu dotyczy lewicy krajów postkomunistycznych i rozwijających się. Swoistym duchowym domem dla mentalności przesiąkniętej syndromem powojennym jest Kalifornia. Dotyczy on nie tylko polityki, wpływa silnie również na kulturę popularną. Także w Kościele Katolickim widoczne są jego wpływy, zwłaszcza za pontyfikatów Jana Pawła II i Franciszka.

Wbrew koncepcjom popularnym na prawicy, współczesna lewica nie jest bezpośrednią kontynuacją marksizmu, a pod wieloma względami mu przeczy (np. kwestionowanie przewagi nowoczesnego Zachodu nad kulturami tradycyjnymi). Ruchy społeczne o takich właściwościach zaczęły rozwijać się wśród intelektualistów w latach 50. XX wieku, bezpośrednio po II wojnie światowej, dlatego wydaje się wysoce prawdopodobne że powstały one na tle jakiejś zbiorowej traumy. Źródłem takiej traumy był nie tylko faszyzm, ale też stalinizm i amerykański atak atomowy na Hiroszimę. Wszystkie te zbrodnie postawiły pod znakiem zapytania ideę postępu.

Poglądy dzisiejszej lewicy są przeciwieństwem poglądów faszystowskich pod trzema względami:

1. Faszyzm głosił kult "rasy panów" i szerzej wyższość cywilizacji Zachodu, lewacy głoszą że wszystkie kultury są równe. W szerszym sensie wszystkie światopoglądy i style życia są równoprawne (inkluzywność). Skutkiem takiego poglądu mogą być między innymi:

• odcinanie się od kulturowego dziedzictwa Europy jako skompromitowanego przez totalitaryzm
• fascynacja duchowością Wschodu i tzw. ludów pierwotnych (np. ruch hipisowski, New Age, pewne nurty ekumeniczne w katolicyzmie)
• relatywizm etyczny i poznawczy (koncepcję obiektywnej prawdy uznano za totalitarną)
• rozwój radykalnej ekologii
• zamiłowanie do niecywilizowanej estetyki (np. subkultura hiphopowa, upowszechnienie się tatuaży)
• poparcie dla ruchów narodowowyzwoleńczych w krajach Trzeciego Świata, pomimo ich często zbrodniczego charakteru
• pozytywną stroną tego trendu jest krytyka modernistycznej obsesji na punkcie techniki i konsumpcjonizmu

2. Faszyzm głosił żelazną dyscyplinę i absolutne podporządkowanie jednostki zbiorowości, lewacy głoszą frywolną ekspresję własnej indywidualności, czego najbardziej wyrazistym przejawem jest swoboda seksualna. Ta cecha występuje tak w mediach popularnych, jak i w bardziej naukowej formie w tzw. psychologii samoaktualizacji. Jej przejawami są:

• ucieczka od życiowej stabilizacji (np. beatnicy, cyfrowi nomadzi)
• wzrost wpływu przemysłu rozrywkowego na postawy ogółu społeczeństwa
• moda na nieskromne stroje takie jak bikini i mini
• wiara w nieograniczony ludzki potencjał, krępowany jedynie przez autorytarne społeczeństwo (np. New Age)
• eskapistyczna "duchowość" skupiona na osobistych przeżyciach mistycznych, za to nie stawiająca wymagań moralnych

3. Faszyzm głosił bezwzględność, lewacy głoszą przesłodzoną empatię, czego objawami są:

• pacyfizm
• stawianie praw zwierząt na równi z prawami człowieka
• w Kościele - przesadny kult miłosierdzia
• niechęć do pierwiastka męskiego (choć nawet bardzo wojownicze postawy są akceptowane, gdy chodzi o wrogów cywilizacji Zachodu)
• likwidacja kary śmierci
• bezstresowe wychowanie dzieci
• agresywne oburzenie na jakiekolwiek przejawy prześladowania członków mniejszości (np. gejów, czarnoskórych) niezależnie od zachowania tamtych

Trudno wskazać zwolenników takiego zestawu poglądów przed II wojną światową. Pewne odłamy wiktoriańskiego protestantyzmu głosiły bardzo sentymentalną empatię, ale swoboda seksualna i relatywizm kulturowy były im zupełnie obce. Z drugiej strony dekadenci promowali absolutną swobodę jednostki, lecz nie byli zbyt zainteresowani empatią.

Zdaniem zwolenników teorii syndromu powojennego najlepszy jest złoty środek, natomiast zbytnie przechylenie tak w kierunku faszystowskim jak i w kierunku lewacko-powojennym zawsze kończy się krzywdą człowieka.

Syndrom powojenny ma swoje analogie historyczne. W kulturze masowej okresu po II wojnie światowej występują niektóre cechy baroku:

• obraz świata zagrażającego człowiekowi (np. apokalipsą atomową)
• sztuka kreująca kuszące fantazje lub oszałamiająca dziwnymi konceptami (np. boom na fantastykę)
• nastawienie psychologiczne
• mieszanie gatunków artystycznych (postmodernizm)

Prawdopodobnie świadczy to o odejściu od racjonalizmu i optymizmu cechującego początek XX wieku, podobnie jak barokowa Europa odeszła od racjonalizmu i optymizmu renesansu.