Własność w ekonomicznej analizie prawa
W Wikipedii odbyła się dyskusja nad usunięciem tego artykułu, zobacz ją.Własność w ekonomicznej analizie prawa
Spis treści
Własność w prawie cywilnym[edytuj]
Prawo własności to uprawnienie do korzystania i rozporządzania rzeczą, zalicza się do praw podmiotowych.
Więcej o prawie własności znajdziesz tu: Własność
Ekonomiczna teoria prawa własności[edytuj]
Zgodnie z założeniami ekonomicznej teorii praw własności, jako własność określa się relacje występujące pomiędzy zachowaniami ludzi, będące wynikiem użytkowania rzadkich dóbr i usług. Zasadnicze twierdzenie tej teorii wskazuje, że odmiennym formom własności zostają przypisane różnorodne zbiory impulsów ekonomicznych, które oddziałują na stopień ekonomicznej wydajności działalności gospodarczej[1].
Prawna analiza prawa własności opiera się w szczególności na rozpoznaniu źródeł własności, określeniu przedmiotu prawa własności, sposobu jego wykorzystywania, chronienia oraz jego konstrukcji i ocenie[2].
Analiza praw własności[edytuj]
W ekonomicznej analizie prawa własność definiuje się jako prawa własności, rozumiane jako wiązka praw (bundle of rights), rozumiana jest jako coś, co zapewnia właścicielowi pełną, swobodną kontrolę nad zasobami znajdującymi się w jego posiadaniu[3]. Prawa własności określają w szczególności w jaki sposób zasobów można bądź nie można używać, uszczuplać, dzierżawić, pożyczać. W odniesieniu do praw własności zastosowanie mają przede wszystkim dwie reguły:
- właściciel rzeczy ma swobodę w wykonywaniu swoich praw w odniesieniu do swojej własności.
- inne podmioty mają zakaz ingerowania w wykonywanie przez właściciela należnych mu praw.[4]
Ochrona praw własności[edytuj]
Prawa własności podlegają ochronie prawnej. Oznacza to, że sąd winien zareagować gdy osoba prywatna lub władza państwowa naruszą prawo własności. Do podstawowych środków ochrony należą odszkodowania i nakazy sądowe:
| Odszkodowanie | Nakaz sądowy |
|---|---|
| efektywne gdy koszty transakcyjne są większe od zera | efektywny gdy koszty transakcyjne wynoszą zero |
| sąd powinien zastosować odszkodowanie, gdy wie, na jakim poziomie absolutnym wycenia prawo jedna ze stron, ale nie wie natomiast, która ze stron przypisuje mu relatywnie największą wartość | właściwym środkiem ochrony praw własności będzie nakaz, jeżeli sąd wie, która ze stron przypisuje prawu relatywnie wyższą wartość, ale nie wie, na jakim poziomie absolutnym wycenia je każda ze stron |
Teoria praw własności a teoria dóbr publicznych[edytuj]
Własność może przysługiwać zarówno na dobrach publicznych, jak i na dobrach prywatnych. Efektywność wymaga kontroli dóbr konkurencyjnych przez jednostki, dobra niekonkurencyjne powinny być kontrolowane przez państwo, jako własność publiczna. Regułą jest, że własność prywatna przysługuje na dobrach prywatnych, własność publiczna, na dobrach publicznych.
Teoria praw własności wskazuje, że osłabienie, bądź niemożność faktycznego rozporządzania prawem własności w sposób wykluczający inne podmioty z przejmowania korzyści osiąganych przez właściciela danego zasobu ekonomicznego, powinno powodować osłabienie systemu bodźców ekonomicznych, tj. wynagradzania za podejmowanie ekonomicznie racjonalnych działań, a karania za te nieracjonalne. Skutkiem takiej sytuacji będzie pojawienie się nieoptymalnego rozdziału ograniczonych zasobów[5].
Teoria dóbr publicznych uzasadnia, że publiczna lub wspólna własność zasobów ekonomicznych powoduje pojawienie się pozytywnych i negatywnych efektów zewnętrznych w bardzo szerokiej skali. Wystąpienie tych efektów będzie skutkowało pojawieniem się sytuacji, w której równowaga rynkowa nie będzie równowagą efektywną, w związku z czym nie będzie prowadzić ona do maksymalizacji potencjalnego dobrobytu społecznego[6].
Własność w ekonomicznej analizie prawa wg R. Posnera[edytuj]
Istotnym dla zrozumienia ekonomicznej analizy prawa jest rozróżnienie pomiędzy statycznym a dynamicznym stosunkiem do własności.
Statyczny stosunek do własności zakłada natychmiastowe zmiany aktywności gospodarczej w czasie.
Dynamiczny stosunek do własności uznaje czas, jako ważny czynnik, określający tempo tych zmian. Do dynamicznego podejścia wobec własności zaliczamy także zmiany struktur własności[7].
Koszty egzekucji praw własności mogą powodować, że będą one mniej ekskluzywne i mniej uniwersalne, im większa jest ilość zasobów wolno dostępnych, tym większy jest niezbędny zakres regulacji ze strony państwa. Regulacja powinna wymuszać optymalny sposób użytkowania tych zasobów. W takiej sytuacji źródłem prawa nie będzie prawo naturalne, a „ugoda społeczna”[8].
- ↑ J. Boehlke, Własność w świetle ekonomicznej analizy prawa, Ekonomia i Prawo, tom 3, 2007, s. 69.
- ↑ J. Boehlke, Własność w świetle ekonomicznej analizy prawa, Ekonomia i Prawo, tom 3, 2007, s. 69.
- ↑ R. Cooter, T. Ulen, Ekonomiczna analiza prawa, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 87.
- ↑ R. Cooter, T. Ulen, Ekonomiczna analiza prawa, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 90.
- ↑ B. Fiedor, Prawa własności a proces transformacji gospodarczej. Spojrzenie z perspektywy nowej ekonomii instytucjonalnej, Wrocławskie Studia Erazmiańskie, tom 3, 2009, s. 146–147.
- ↑ B. Fiedor, Prawa własności a proces transformacji gospodarczej. Spojrzenie z perspektywy nowej ekonomii instytucjonalnej, Wrocławskie Studia Erazmiańskie, tom 3, 2009, s. 146–147.
- ↑ J. Boehlke, Własność w świetle ekonomicznej analizy prawa, Ekonomia i Prawo, tom 3, 2007, s. 79–80.
- ↑ J. Boehlke, Własność w świetle ekonomicznej analizy prawa, Ekonomia i Prawo, tom 3, 2007, s. 80.
Bibliografia[edytuj]
- Boehlke J., Własność w świetle ekonomicznej analizy prawa, Ekonomia i Prawo, tom 3, 2007.
- Cooter R., Ulen T., Ekonomiczna analiza prawa, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2009.
- Fiedor B., Prawa własności a proces transformacji gospodarczej. Spojrzenie z perspektywy nowej ekonomii instytucjonalnej, Wrocławskie Studia Erazmiańskie, tom 3, 2009.
